Zelfs bij de evacuatie, die chaotische tijd toen de meesten alleen aan zichzelf konden denken, nam hij de dames mee als gezinsleden. Zij allen overleefden. Deze Joodse dames schreven geen boek over hun belevenissen, zoals generaal Hackett. Daardoor lijkt het nu, alsof het een uitzonderlijke daad van één grote familie was, om mensen te laten onderduiken. Maar vele anderen (over wie geen boek geschreven is) deden ongeveer hetzelfde - en vandaag zou ik allen willen herdenken.

Generaal Hackett gaf zijn boek de titel mee: IK BEN EEN VREEMDELING GEWEEST, woorden van Jezus, aangehaald uit Matth. 25: "Ik ben een vreemdeling geweest en gij hebt mij gehuisvest; (...) in zoverre gij dit aan één van deze mijn minste broeders hebt gedaan, hebt ge het Mij gedaan". Uit het begin van dit bijbelgedeelte blijkt, dat deze woorden allereerst gericht waren tot "al de volken", daarin begrepen ieder mens persoonlijk.

Volgens mij blijven deze woorden van kracht, altijd en voor alle volken, met inbegrip van het Nederlandse. In Ede, Schiedam (waar ik woon) en overal kloppen weer vreemdelingen aan onze deur. Ook zij behoren tot de "minste broeders" van Jezus. Van ganser harte hoop ik, dat de stem van Jezus hier en nu gehoord zal worden.

Moge God ons bijstaan in het volbrengen van deze opdracht.

Hiermee komen wij op een belangrijk punt. Wat heeft deze slag teweeg gebracht? Het was in ieder geval geen succes. We weten waarom. Het was een combinatie van mis-calculatie, fouten, pech, het weer, slechte communicatie, het onderschatten van de kracht van de Duitsers of van het herstel van hun troepen. Wij hadden op dat moment vijf jaar lang tegen de Duitsers gevochten en veel mensen in mijn brigade, de toenmalige parachutisten, verwonderden zich erover dat ons niet goed was geleerd hoe we tegen de Duitsers moesten vechten. Want het heeft in een dergelijke situatie weinig zin te zeggen dat hun grondtroepen zeer zwak zijn en dat er slechts een handjevol laaggeplaatste soldaten aanwezig zijn. Wat men toen niet doorhad, zelfs na Normandië en de snelle opmars door Europa, de bevrijding van Parijs, de bevrijding van Brussel, wat men toen niet besefte was de veerkracht die er nog school in het beste veldleger dat Europa ooit had gezien. Maar degenen onder ons die tegen de Duitsers vochten wisten dat wel. Wij wisten dat zij - hoe zwak hun grondtroepen ook leken te zijn - snel en gewelddadig en doeltreffend zouden reageren als je iets bedreigde dat voor hen van vitaal belang was. En we wisten dat dit zou gaan gebeuren. Een van mijn officieren stuurde mij een paar maanden geleden een brief en schreef daarin wat zoveel mensen mij al eerder gezegd hebben: “We wisten dat het slecht met ons zou aflopen voordat we opstegen.” Want, weet u, er waren al minstens veertien operaties van de Eerste Luchtlandingsdivisie afgelast. Het was een fantastische groep mannen, met veel capaciteiten, goed getraind, met een bijzonder goede lichamelijke conditie. Zeer gemotiveerd, zeer gedisciplineerd en in ieder opzicht ideale soldaten. En als je een paar duizend van die

Eén van de dames die mij verzorgden was namelijk  opgeleid tot lerares Engels en zij had al die boeken in haar bezit. En zo kon het voorkomen dat ik 's ochtends een tragedie van Shakespeare las en 's middags een stuk of twee komedies. Het was een fantastisch bestaan.

Ik was heel gelukkig en werd alleraardigst en allervriendelijkst verzorgd door deze aardige, gelovige familie. En het is zo leuk, zo fantastisch om een aantal van hen hier weer te zien. Ik zie daar die lieve Mary (Rie Snoek, geb 1918, Govertdochter),  die mij verpleegde en mij verzorgde. Een prachtig, diepgelovig mens. Zij was zo goed en aardig, zo loyaal en zachtaardig. En ik herinner me één van die avonden waarop wij eerst, zoals gebruikelijk, het door Mary klaar gemaakte avondeten gebruikten, misschien een appel, misschien wat brood, nee dat zal wel niet, en vervolgens wat uit de bijbel hadden gelezen, waarna wij in de voorkamer gingen zitten, terwijl wij ieder met onze eigen dingen bezig waren. Mary zat dan in haar eigen hoekje te naaien. Dan kwam tante Cor (Cornelia; Cor de Nooij, Willemdochter, geb 1898) binnen, die ons altijd vertelde wat er allemaal gebeurd was in de drogisterij, die door de familie gedreven werd. En toen kwam die avond waarop zij ons vertelde dat er een Duitse soldaat in de winkel was geweest. Hij had last van pijn in zijn nek, in zijn keel. Hij kwam binnen en zei: "Ik heb iets nodig voor mijn nek, ik heb iets nodig voor mijn nek".  En in het rustige hoekje zei deze goede, diepgelovige vrouw zachtjes tegen zichzelf: "Dat is toch niet zo moeilijk, wat denk je van een strop?" Wat een dappere, fantastische mensen!

In een bepaalde periode kon ik niet slapen omdat er in het 40 meter verder gelegen naburige huis, waarin het bureau van de Duitse militaire politie gevestigd was, een hond aan een stuk door aan het blaffen was en mij uit mijn slaap hield. En één van de dames zei dat zij daar wel even iets aan zou doen. Zij ging op weg om de rust te herstellen in dat huis en, u weet, geen enkele nette Nederlandse vrouw verwaardigde zich toen om met een mof te praten, natuurlijk niet! En dat er iemand aan de deur was, was dus nogal verwonderlijk. Terwijl ze bij de deur bleef staan,

vanuit het St. Elisabeth Ziekenhuis in Arnhem, helemaal in de kreukels, en bleef er 4½ maand. Ik werd binnen gebracht op de laatste dag van de Slag om Arnhem, met ernstige verwondingen aan mijn buik, mijn been enzovoorts. Ik had mijn insigne van mijn uniform gehaald en was niet te herkennen als brigade-generaal. Ik wilde voorkomen dat de Duitsers erachter zouden komen dat zij een zeer, zeer waardevol exemplaar te pakken hadden waarmee zij hun collectie krijgsgevangen zouden kunnen uitbreiden. Alsof ze vlinders aan het verzamelen waren!

Als het aan mij lag, zouden zij er niet in slagen een brigadegeneraal van de paratroepen aan hun collectie toe te voegen. Zodoende degradeerde ik mezelf tot korporaal. Ik was zo ernstig gewond dat de Duitse chirurg - het ziekenhuis bevond zich in Duits gebied - me opnam en zei: "Nou, daar hoeven we ons niet druk over te maken". Als je

voer ik de rivier af, het huis in de Torenstraat achter me latend, om mij bij de geallieerden op de zuidoever van die grote rivier te voegen en om te worden herenigd met mijn gezin.

Ik was binnen drie weken thuis, maar in de tussentijd hadden al heel wat vrienden haar geschreven om haar te laten weten hoe het hen speet dat ik dood was. En toen kwam ik plotseling weer opdagen! Een van die aardige vrienden vroeg ons toen of we zijn brief aan hem terug wilden sturen. "Ik wil mijn brief terug, zei hij, als ik geweten had dat die man weer terug zou komen, dan had ik al die dingen die ik over hem in mijn brief heb gezet nooit gezegd".

Enfin, ik zou nog heel lang door kunnen praten over al deze dingen, maar door al deze dingen kom ik terug op de eigenlijke reden van mijn bezoek en dat is dat ik de mensen uit deze streek wil bedanken voor het feit dat zij voor mij hebben gezorgd toen ik als zwaar gewond officier van de paratroepen hulp nodig had, hetgeen de terugkeer naar mijn gezin, mijn land en mijn legeronderdeel mogelijk maakte. Dat is wat deze groep mensen, de mensen van Ede, voor mij hebben gedaan en sta mij toe hier voor u te staan als John Hackett en Johan van Dalen. Ik geef de voorkeur aan de laatste naam.

Die geeft mij het recht u allen te bedanken voor alle zorg die aan mij besteed is en u te zeggen dat ik hoop dat datgene wat in de laatste 50 jaar gebeurd is, niet voor niets is geweest. Het heeft ons in veel opzichten nader tot elkaar gebracht en heeft het mogelijk gemaakt, als ik dat zo mag uitdrukken, dat ik opnieuw deel uitmaak van deze gemeenschap, deze gemeenschap waar ik, naar mijn gevoel, in veel opzichten al bij hoorde. Ik hoop hiermee tot uitdrukking te hebben gebracht dat ik erop vertrouw dat deze gebeurtenissen, deze wereld-schokkende gebeurtenissen van de laatste 50 jaar, ons allen dichter bij elkaar zullen brengen en zullen leiden tot een onderlinge band als die waarmee ik verbonden ben met de gemeenschap waar u deel van uitmaakt. Ik dank u bovenal, namens mijn vrouw en mij zelf, voor het feit dat ik hier vanavond bij u mag zijn, voor het prachtige symbolische geschenk dat u mij hebt gegeven en ik wens u en de uwen het allerbeste. Rest mij de hoop uit te spreken dat u die onaanzienlijke burger, Johan van Dalen, geboren in Renkum op 5 november 1910, toestaat opnieuw zijn bescheiden plaats in uw gemeenschap in te nemen. Ik dank u.