Zondagochtend naar de kerk en daarna meestal koffie drinken bij een vriend of een bevriend echtpaar, of andersom: zij bij mij. Zondag vroeg in de avond naar mijn zus en jullie oudtante Rie, die in Schiedam woont; dichtbij dus, maar als zij iets anders heeft of ik, bijv. op de derde zondag van de maand, dan bezoek ik haar op zaterdag of maandag.

Iedere maand.

Want iedere derde zondagavond van de maand is er een protestbetoging bij een boot die hier in de haven ligt, net op de grens tussen Rotterdam en Schiedam. Op die boot worden zo’n 800 uitgewezen asielzoekers vastgehouden die het land uit moeten; we protesteren niet tegen de uitzetting, maar omdat ze in afwachting daarvan op die boot slechter behandeld worden dan misdadigers in de gevangenis: acht in een klein kamertje, en de hele dag niets te doen. Het protest is georganiseerd door de raad van kerken in Schiedam, katholiek en protestant dus.

De ene maand komt Ria op bezoek bij mij en eet ze bij me. De tweede maand ook; maar de derde maand ga ik naar Ria en Dries toe. Eens per maand bezoek ik een leeftijdsgenoot, Han Polak, die zwaar gehandicapt is, eerst hier in het Termaathuis woonde maar nu in een verzorgingshuis zit, en praktisch geen familie heeft. Op de eerste maandagavond van de maand is er een bijeenkomst  Geloven op maandag, dus niet op zondag in de kerk maar in de praktijk. Over honger in Afrika bijvoorbeeld en hoe je daar iets tegen kunt doen al is het maar weinig; en we hebben een spreker gehad van Een Ander Joods Geluid. De bijeenkomst is van acht tot tien uur. Vanwege mijn doofheid ben ik na een uur doodmoe van het luisteren en ga dus al om kwart over negen weg. Iedereen begrijpt dat.

Iedere maand is er in het Termaathuis een muziekavond maar daar ga ik niet heen want tot mijn spijt heb ik niet veel gevoel van muziek. Wel ga ik naar de maandelijkse filmavond, of naar een lezing. Eens per maand is er op zondagmiddag een kerkdienst in het Termaathuis.  Gelukkig is er ringleiding en dat maakt het luisteren gemakkelijker. In’t begin heb ik af en toe zo’n dienst geleid; tegenwoordig alleen als ze niemand anders kunnen vinden en liever niet want ik zie er nu tegenop.

Gemiddeld eens per maand is er wel een begrafenis van een familielid of vriend. Als ik kan ga ik daar heen. Natuurlijk ben je verdrietig bij zo’n gelegenheid, maar soms is de uitvaartdienst heel mooi: oude herinneringen worden opgehaald en het is een afronding van een waardevolle relatie. Soms betekent het bijwonen ervan een hele reis. Dit jaar (2007) ben ik voor een begrafenis al twee keer in Groningen geweest en twee keer in Arnhem.

Gemiddeld eens in de twee maanden is er de verjaardag van een kleindochter. Altijd leuk om daar heen te gaan!

Er is altijd correspondentie; eens per maand krijg ik een uitvoerige brief van een vriend in Frankrijk en schrijf ik hem terug.

Bezoeken.

In het Termaathuis leer je mensen kennen en soms ga je bij elkaar op bezoek Maar wat mij betreft liever niet te vaak want er komt geen eind aan. Toch zijn sommige bezoeken zeer de moeite waard.

Zo'n twee maal per jaar bezoekt Leo Meijer me: hij was indertijd als joods kind bij ons ondergedoken. Nu is hij al lang grootvader en hij woont in Capelle dus bij mij in de buurt.

Het Midden Oosten

Het Midden Oosten – Joden en Palestijnen – blijft me zeer bezig houden. Daar komt een apart verslag over. Eens per drie maanden komen drie vrienden en ik bij elkaar om daarover van gedachten te wisselen.

Vroeger heb ik vaak een lezing gehouden over de problematiek van het Midden Oosten. Tegenwoordig gebeurt dat uiterst zelden. Toch hield ik een half jaar geleden nog een lezing over “Israël en de Palestijnen” in Oostvoorne, waar we van 1975-1980 gewoond hebben. Bij leven en welzijn zal ik  daarover in november weer een lezing houden, nu in Amsterdam.

Zo alles bij elkaar is het nog aardig wat, de dingen die ik om handen heb. Vervelen doe ik me eigenlijk nooit. Tot nu toe heb ik in geen jaren iets gemankeerd, behalve dan de behandeling van staar. Gezondheid is een geschenk maar wel besef ik dat zoiets in een ogenblik afgelopen kan zijn. Dat zie ik wel om me heen.

‘k Ben van plan ook nog wat te schrijven over oud worden, en oud zijn.

Bij het denken aan verliefdheid met alles wat daarbij hoort – erotiek maar ook seks – had en heb ik een dubbel gevoel. Aan de ene kant hoort het volgens mij tot de mooiste dingen die een mens kunnen overkomen, hoe dan ook. Als het er niet was, zou de wereld er minder mooi uit zien en zou het leven saaier zijn. Aan de andere kant: ik ontdekte dat er krachten en verlangens (het verlangen naar een meisje) in me schuilden die ik niet zonder meer kon beheersen. En opeens bleek een bepaald meisje zo’n sterke aantrekkings-kracht (sex-appeal) op me te hebben dat ze me bij wijze van spreken kon laten doen wat ze wilde. Dat had ook iets engs. Maar ik vind zelf dat het mooie en positieve overheersen.

Verliefdheid tussen twee mensen kan tot een vaste relatie leiden en soms ga je dan trouwen; al ken ik een stel - onze vroegere buren – dat al jaren samen is en een dochter heeft die nu al 18 is, terwijl ze nooit zijn getrouwd, uit principe. Trouwen spreekt niet voor iedereen vanzelf, ook niet al houd je veel en langdurig van elkaar.

Ook ken ik iemand die wel verliefd is geweest, en zelf ook “aanbidders” heeft gehad maar toch is het nooit tot een vaste relatie gekomen. Want als zij verliefd was, was de ander dat niet, en omgekeerd. Daarom is mijn zus Maria – jullie oudtante Rie - nooit getrouwd, al had ze best kunnen trouwen, maar ze wilde dat alleen als het van beide kanten echt diep zat en anders bleef ze liever ongetrouwd. Ze is bijna twee jaar ouder dan ik, heeft een gelukkig leven gehad en nog steeds, zegt ze zelf. Kun je zien!

Waar vroeger weinig aandacht voor was – en als die aandacht er was werd er negatief tegenaan gekeken – is dat sommige jongens niet op een meisje vallen maar op een jongen, en meisjes niet op een jongen maar op een ander meisje. Zo vertelde majoor Bosshardt van het Leger des Heils kort voordat ze overleed, dat zij zich al als jonge vrouw voelde aangetrokken tot meisjes, maar daar werd vroeger niet over gepraat en ze is er nooit aan begonnen. Wij leven gelukkig in een andere tijd.

Wat mij betreft, ik had goede cijfers op mijn rapport (een Cito-toets had je toen nog niet) en daarom mocht ik naar het lyceum. Na twee jaar moest je dan kiezen: gymnasium, of de HBS (hogere burger school) en dan had je nog A (veel uren moderne talen, en economie) en B: ook moderne talen, wiskunde, scheikunde en natuurkunde. Ik koos HBS-B. Want mijn ooms hadden een verffabriek en ze zeiden: “Misschien kun jij later scheikunde studeren, dan zullen wij dat betalen en dan kun je bij ons komen werken”. Mijn moeder had het geld niet om me te laten studeren. Toen we in het derde jaar van de HBS  scheikunde kregen, vond ik dat een vervelend vak en zat juist onder de scheikundeles stiekem met mijn vriendje te schaken.

Zomer 1935 ging ik met een prima rapport over naar de vierde klas. Maar ik moest van school af om thuis mee te helpen. In dat jaar liep de zaak namelijk slecht want er was een economische crisis en er werd weinig verdiend, waardoor mijn moeder overspannen werd. Niks scheikunde of iets anders studeren dus, maar thuis in de winkel achter de toonbank staan, en ’s avonds een cursus volgen voor het textielbrevet, want dat had je nodig om een winkel in textiel te hebben.

Dat heb ik twaalf jaar gedaan: handelen in kousen, sokken, ondergoed, lakens, dekens enz. Niet met tegenzin maar met plezier. Uiteindelijk kreeg ik toch meer zin in iets heel anders, namelijk om dominee te worden. Daarom ben ik toen eerst Grieks en Latijn gaan leren met privé lessen en heb ik staatsexamen gedaan; ik slaagde!  (zie ook Kleur bekennen, p. 139). Daarna kon ik theologie gaan studeren. Dat was in 1949 en ik was 29 jaar. Het geld voor de studie was geen probleem meer, want dat had ik intussen als textielhandelaar verdiend.

De belangrijkste vraag bij het kiezen van een beroep

vind ik niet hoeveel geld je ermee verdient, maar of je verwacht er plezier in te hebben. Natuurlijk is er niets mis mee als je inkomen zo hoog is dat je er goed van kunt leven en er ook nog leuke dingen mee kunt doen. Maar arbeidsvreugde vind ik belangrijker dan een hoog salaris, en voor mijzelf geldt, dat als je door je werk op de ene of de andere manier een medemens kunt helpen dan geeft je dat een diepe voldoening. Misschien geldt dat later voor jullie ook.

Ook belangrijk

Wat volgens mij ook belangrijk is: als je een beroep naar je zin hebt en het je hele leven met plezier kunt doen, dan kan het leuk zijn je binnen dat beroep op een onderdeel te gaan specialiseren. Zo werd ikzelf eerst predikant en later pastor van een verpleeghuis; juist dat heb ik met het grootste plezier gedaan. Jullie tante Ria is verpleegkundige geworden, wijkverpleegster maar bovendien heeft ze zich gespecialiseerd als til-consulente.

Voor jullie allen: mijn goede wensen! Natuurlijk zal ik met veel belangstelling volgen, wat iedere kleindochter betreft, welk beroep ze kiest.

 Jullie opa (Snoek)