maar ook de leden van de schaak- en gymclub
tot en met de vrijwilligers in het hospice. Tien
letters, ik schrijf ze stilletjes op met hoofdletters, in kapitalen. En merk dan dat het ook een godheid kan worden, een onverbiddelijke godheid die offers eist, zelfs kinderoffers, loyaliteit die pijn doet, een tweesnijdend scherp zwaard wordt: ben je niet vóór mij, dan ben je tegen…Die taal. Maar was dat de bedoeling, al die offers, die eisende
gerechtigheid, die 10-voudige loyaliteit?
Ik weet het, natuurlijk, het moet gaan over
gerechtigheid in deze overdenking, in deze
afscheidsdienst van ds. Johan Snoek, Micha 6:8
. Wat vraagt de Heer nog meer van ons
dan dat wij recht doen en trouw zijn en
wandelen op zijn Weg! Ik moest tot in het
laatste gesprek nog weer onderstrepen dat het
enkel om gerechtigheid gaat, het ondeelbare
woord. En toch geldt juist daar en dan de
vraag: wie heeft het dan bij het rechte eind?
Kleur bekennen! – niemand gaat voor Grijs
toch? Alleen het saaie driedelige grijs van
managers misschien, maar dat wil je niet..! Ik spreek hier even voor Johan, volgens zijn
denklijnen. Die hij telkens weer uitsprak en
kleurrijk illustreerde met verhalen en herinne-ringen, zijn verhalen en zijn herinneringen - en wat een geheugen had deze man! Opsluiting noemen ze dat in Friesland. Hij schreef een autobiografie, voor zijn kleinkinderen, maar iederéén moest hem
lezen! SOMS MOET - tegenwoordig zou je al
vallen over dat woordje ‘moeten’! Het was zijn

We gaven het als titel mee: (s)preken en zwijgen, met de s tussen aanhalingstekens. Soms moet er
gesproken worden, soms moet een mens
kunnen zwijgen; om des te beter te kunnen
luisteren. Dat laatste was, zacht uitgedrukt,
niet Johans sterkste punt. Luisteren – had hij
je nu echt gehoord; had hij het nu wel
helemaal begrepen? Hij controleerde wel, of ik
het goed had begrepen, dat deed hij bij
iedereen. Maar omgekeerd…?! Zo blijft er pijn
achter, bij diegenen die zich niet gehoord
voelden en met onbegrip achterblijven.
Waar niet gerechtigheid maar verzoening de
hoofdmissie van de kerk is, buigt Johan het
hoofd. Zo niet hier, dan zal die verzoening ooit
volgen ergens hierna.
Stop! Genoeg zware woorden; genoeg
moeilijke woorden! Je zou er ruzie om krijgen.
Feitelijk was het leven van Johan Snoek één
groot loyaliteitsconflict. Leven? Denkend aan
die generatie, de generatie van mijn eigen
vader: leerden zij wel wat leven is, en hoe te
leven, gewoon om te gaan met de dingen des
levens? Alles moest immers betekenis en doel
hebben; alles zin en mening… Dan weet je
geen raad met het ongerijmde, het lege, het

politiek van veiligheid-en-alleen-maar-
veiligheid van Israël en zo veel andere landen,
waarbij rechten met voeten worden getreden
terwille van de godheid Veiligheid. Nee: een
toevlucht en sterkte; en daar ging die arm
weer omhoog, en die vuist! Sterkte! Kracht!
Zo gaf het Woord hem kracht. Zonder nadere
reflectie op dat Woord. Want het ging om
kracht. Om dapperheid, om daadkracht, om
daden van een vent en een kerel. Maar ’s
avonds voor het slapengaan, zo vertelde hij,
toen hij meedeed aan de Voorleesmarathon
van de Nieuwe Bijbelvertaling hier in Pro Rege
eenpaar jaar geleden: je weet dat er veel
mensen zijn die niet kunnen slapen; en dan
maar een pilletje nemen; hij zei: ik lees dan
een stukje uit de Bijbel, da’s een probaat
slaapmiddel, zei hij met dat lachje van hem - 
en zijn meest geliefde stukje voor het slapen
gaan, was dat stukje over dankbaarheid:
“Verblijdt u in de Heer, te allen tijd! Wederom
zal ik zeggen: verblijdt u! - Woorden die hem
wonderbaarlijk verbonden met Corrie - Uw vriendelijkheid zij alle mensen bekend. De
Heer is nabij. Weest in geen ding bezorgd – en
op dat moment raakte hij dan ontroerd! -
maar laten bij alles uw wensen door gebed en
smeking met dankzegging bekend worden bij
God. Dankzegging! Zo kon hij toch sterven.--
Want zo zal het zijn, dat de vrede Gods, die
alle verstand te boven gaat, zijn hart en zijn
gedachten zal behoeden in Christus Jezus”.

Amen.

Neem hem aan als uw kind. In zijn geest bidden wij voor Israël en de Palestijnen, om gerechtigheid en leven, toekomst en welzijn, in het bijzonder noemen we zijn voorbede voor Vanunu. Wij

bidden U voor het werk van gemeentepredikanten en geestelijk verzorgers in de tehuizen, in de
detentiecentra, bij leger en justitie. Wij bidden U voor de kerk en de rol van de kerken, zo vaak zo zwak, soms kleur bekennend op kairosmomenten. Wij bidden U voor zijn nabestaanden, zijn kinderen, zijn hele gezin, ieder met haar en zijn eigen gedachten en gevoelens, goede herinneringen en de ongemakkelijke.
Om de zegen van de tijd, hen gegeven voor hun eigen levens. Zo bidden wij U in Jezus’ Naam, onze broeder in de honger naar Gods Koninkrijk. Amen.

 Bij het verlaten van de zaal luisteren we naar een lied van Leonard Cohen….
 Er is nu gelegenheid tot informeel condoleren in de bovenzalen van Pro Rege. Daar vindt u elkaar en de familie voor troostrijke ontmoeting en
voortgaand gesprek.
Rond 14.00u zal de begrafenis plaatsvinden in besloten familiekring.

Op de achterzijde van de liturgie een gedicht van Nora:  (zie volgende webpagina)